Bà P. (69 tuổi, TP HCM) cảm thấy đau nhức hai đầu gối cách đây 4 năm. Cơn đau làm bà đi lại khó khăn, gối ngày càng vẹo, chân vòng kiềng thấy rõ, từ năm ngoái, chống mới đi tập tễnh được vài bước. Đi nhiều nơi, bác sĩ kết luận khớp đã thoái hóa đến giai đoạn IV. Lớp sụn không còn, hai đầu xương đã bị cọ vào nhau gây ra tình trạng đau đớn.
Khi bà Phước tìm đến Trung tâm Chấn thương chỉnh hình, BVĐK Tâm Anh TP HCM, vào tháng 8/2021, Tiến sĩ - bác sĩ Tăng Hà Nam Anh, Giám đốc Trung tâm, đưa ra phương án thay khớp gối. Tuy nhiên, bác sĩ cho biết: "Thoái hóa xương ở bà Phước đã nặng, tình trạng mất xương quá nhiều. Nếu mổ thay khớp gối thông thường sẽ phải ghép xương. Hơn nữa, nguy cơ cao bệnh nhân sẽ bị lỏng gối hoặc không chỉnh được gối thẳng được".
Tại Việt Nam, các bệnh viện sử dụng khớp gối sản xuất hàng loạt, nhập khẩu từ nước ngoài nên đều được thiết kế sẵn theo kích thước người Âu Mỹ. Với trường hợp bà P., khớp gối nhân tạo cỡ nhỏ nhất cũng không vừa. Nếu thay khớp này dẫn đến các giới hạn vận động sau mổ, hoặc gây đau khi đi lại.
BVĐK Tâm Anh TP HCM đã liên hệ trực tiếp với nhà cung cấp, đưa ra yêu cầu sản xuất khớp gối theo đúng kích cỡ xương và thể trạng bệnh nhân, chấp nhận chi phí cao hơn và thời gian chờ đợi. Đây là lần đầu tiên, các bác sĩ Việt Nam đưa ra yêu cầu này. ThS.BS CKI Đặng Khoa Học, Trung tâm Chấn thương chỉnh hình, BVĐK Tâm Anh, cho biết: "Việc thiết kế khớp gối cá thể hóa cho từng bệnh nhân, đặc biệt các trường hợp biến dạng xương nhiều, sẽ đem lại kết quả tối ưu sau mổ thay khớp, hạn chế các nhược điểm thay khớp có sẵn trước đây".
Hình ảnh khớp gối bị thoái hóa của bà Phước được dựng hình để thiết kế khớp gối nhân tạo. Ảnh: BVĐK Tâm Anh
Từ hình chụp cắt lớp vi tính (CT scan) tất cả trục chân, so sánh cả chân bệnh lẫn chân lành, chuyên gia tái tạo kích thước và hình dạng khớp gối thật, cân đối hai chân. Thiết kế khớp nhân tạo bù đắp khiếm khuyết vào phần xương bị thoái hóa của bệnh nhân, tạo mô hình hoàn chỉnh chuyển cho nhà sản xuất.
Sau 2 tuần, khớp gối nhân tạo của bà P. bằng chất liệu cobalt chrome, titanium và polyethylene đã về đến BVĐK Tâm Anh. Lúc này, các bác sĩ đã hoàn tất công đoạn đối chiếu số liệu, lên kế hoạch phẫu thuật thay khớp chi tiết bằng hệ thống PACs và phần mềm đo lường trước mổ hiện đại - Traumacad, đang được áp dụng tại nhiều bệnh viện tiên tiến thế giới. Nhờ đó, bác sĩ có thể lên kế hoạch một cách chính xác toàn bộ các thao tác, tiến hành theo một kế hoạch định sẵn, mang đến hiệu quả điều trị cao, rút ngắn thời gian phẫu thuật.
Khớp gối thành phẩm của bệnh nhân Phước. Ảnh: BVĐK Tâm Anh
Ca phẫu thuật với sự tham gia của các chuyên gia hàng đầu Trung tâm Chấn thương Chỉnh hình, BVĐK Tâm Anh, tại phòng mổ tiêu chuẩn quốc tế Hybrid OR1, với hệ thống hình ảnh hỗ trợ định vị, dựng hình 3D trực tiếp trong phẫu thuật. Các điểm đặt khớp được tính toán để phần xương đùi bệnh nhân được cắt tối thiểu để bảo tồn phần xương lành chưa bị biến dạng. Phần xương chày khó hơn, bác sĩ cắt bỏ phần sụn thoái hóa, biến dạng; căn chỉnh phù hợp các lát cắt đã được lên kế hoạch trước trên phần mềm. Cuối cùng là đặt khớp nhân tạo đúng kích thước của bệnh nhân vào vị trí.
Sau khoảng 60 phút, ca mổ thành công. Bà P. được tập phục hồi chức năng ngay sau khi hồi tỉnh, không đau đớn và nhanh chóng được xuất viện chỉ sau 4 ngày. "Lần đầu tiên bước chân xuống giường, tôi rất vui vì đã có thể tập đi lại. Nếu không có gì thay đổi, tôi sẽ tiếp tục thay khớp gối của chân còn lại để có thể đi đứng thuận tiện hơn", bà P. chia sẻ.
ThS.BS.CKI Đặng Khoa Học đã trực tiếp thiết kế khớp gối và tham gia ca phẫu thuật của bệnh nhân Phước. Ảnh: BVĐK Tâm Anh
Thoái hóa khớp gối là bệnh lý xương khớp phổ biến nhất hiện nay, với khoảng 1/3 người Việt trên 40 tuổi gặp phải. bệnh thường gặp ở người cao tuổi, nhưng do nhiều yếu tố tác động nên có xu hướng trẻ hóa.
Thoái hóa khớp gối thường diễn tiến âm thầm. Người bệnh thường phát hiện bệnh khi có cảm giác đau nhức mặt trước, trong; khớp phát ra tiếng lạo xạo khi di chuyển... Trong trường hợp không được phát hiện và điều trị kịp thời, bệnh có thể tiến triển nặng, khó khăn trong sinh hoạt và lao động, thậm chí đẩy người bệnh đến nguy cơ mất khả năng vận động, tàn phế. bệnh có thể đến từ các hoạt động sai tư thế, thừa cân béo phì, khuyết tật bẩm sinh, hoặc chấn thương do tai nạn giao thông hay tai nạn lao động, chấn thương thể thao mà không được điều trị sớm và đúng cách.
Thay khớp đang là phương án điều trị hiệu quả nhất tình trạng thoái hóa khớp ở người cao tuổi. Trường hợp thay khớp nhân tạo đặt hàng theo thể trạng người bệnh, đầu tiên tại Việt Nam cũng được bệnh viện Tâm Anh ghi nhận có kết quả thành công tốt đẹp, đáp ứng được nhu cầu thực tế của nhiều người bệnh tại Việt Nam. Y học hiện đại thế giới đang phát triển theo xu hướng Cá thể hóa điều trị - đưa ra phác đồ và phương án cụ thể cho từng người bệnh. Cá thể hóa khớp gối nhân tạo đầu tiên mở ra nhiều phương án điều trị cá thể hóa khác với khớp vai, khớp gối... trong tương lai gần của ngành Ngoại khoa Chấn thương chỉnh hình Việt Nam.
