Xem Video: Những điều kỳ bí ở ngôi cổ tự của các cụ rùa trăm tuổi _ VTV24

Có tài liệu cho rằng chùa Châu Thới do thiền sư Khánh Long cho xây vào khoảng năm 1612, ban đầu chỉ là một thảo am nhỏ. Sau đó, thảo am này đã được gọi là chùa Hội Sơn, rồi đổi tên thành chùa Núi Châu Thới như hiện nay.

Chùa đã trải qua nhiều lần trùng tu và mở rộng, đến nay chùa Châu Thới đã trở thành một quần thể kiến trúc đa dạng, được xây dựng hoành tráng và sở hữu những nét kiến trúc tinh xảo, bao gồm những công trình: Chánh điện, nhà tổ, điện Thiên Thủ Thiên Nhãn, điện thờ Diêu Trì Kim Mẫu, miếu thờ Linh Sơn Thánh Mẫu và Ngũ Hành Nương Nương…

Điểm nổi bật trong lối kiến trúc của chùa Châu Thới là đã sử dụng các mảnh gốm sứ để trang trí, tạo hình long phượng, đắp các bức tranh mô tả sự tích của nhà Phật rất công phu và lộng lẫy.

Trải qua hơn ba trăm năm thăng trầm của lịch sử, chịu sự hủy hoại tàn phá của thời gian và chiến tranh, chùa Châu Thới nay đã không còn giữ được dấu tích, di vật nguyên thủy của một ngôi chùa hình thành vào hàng sớm nhất Nam bộ. Số cổ vật có giá trị đã được xếp loại tại chùa Châu Thới hiện còn lưu giữ được khoảng 55 hiện vật.

Chùa núi Châu Thới hiện vẫn còn lưu giữ nhiều tượng và chuông có giá trị văn hóa – lịch sử như: bộ tượng đồng nơi chánh điện, 2 bộ tượng cổ là Thập bát La Hán và Thập điện Diêm Vương làm bằng đất nung, 3 pho tượng đá từ thế kỷ 18, cùng 1 tượng Quan Âm làm bằng gỗ mít hàng trăm tuổi… Năm 1988, chùa núi Châu Thới đã cho đúc thêm một đại hồng chung theo như nguyên mẫu tại chùa Thiên Mụ, nặng 1.5 tấn, cao gần 2m. Ngoài ra, còn có một tượng Quan Âm Bồ Tát lộ thiên cao 22.5 m, nặng hơn 100 tấn, đây được xem là pho tượng cao nhất ở tỉnh Bình Dương.