1. Hồi cuối tháng 9/2022, những hình ảnh được trang web chuyên về vũ khí quốc phòng Helical công bố cho thấy một phần tử IS đang chuẩn bị phóng một máy bay không người lái (drone) tại một bãi đất trống ở biên giới Iraq, Syria, cạnh một ngôi làng được cho là vẫn nằm dưới sự kiểm soát của IS.

Drone của IS lúc chuẩn bị phóng...

Theo những thông tin từ bức hình này, chiếc drone thiết kế rất thô sơ. Toàn bộ phần cánh làm từ sợi thủy tinh, bộ khung chỉ là mấy thanh nhôm còn động cơ là của một máy cắt cỏ. Bên cạnh đó, nó truyền hình ảnh về cho người điều khiển bằng một ống kính lấy từ máy chụp ảnh thông qua con chip của điện thoại di động. Nó có thể mang theo một quả đạn chống tăng B-41 hoặc một khối chất nổ nặng 2kg và tùy theo yêu cầu, nó sẽ thả đạn để tiêu diệt những loại xe bọc thép hạng nhẹ hoặc biến thành drone t‌ּự sá‌ּt.

Tác giả của chiếc drone này là Abu Yusra al-Tunisi, 47 tuổi, được biết đến như một kỹ sư điện công nghiệp, điện tử đồng thời còn có khiến thức trong lĩnh vực hàng không. Abu Yusra al-Tunisi sống và làm việc tại thành phố Aleppo, Syria nhưng đã đi theo IS từ năm 2017. Chiếc drone do ông ta chế tạo là một phần của dự án Ababil. Nó hoạt động trong bán kính 30km, bay với tốc độ 90km/giờ ở độ cao tối đa 100m. Thời gian từ lúc bắt đầu lắp ráp cho đến khi hoàn thành là khoảng 3 tháng với chi phí 5.000 USD.

Trước đó, IS cũng đã từng sử dụng drone trong một số cuộc tấn công khủ‌ng b‌ố. Bằng cách mua những chiếc drone dân dụng 4 cánh quạt (Quadcopters) thường thấy ở những công ty chuyển phát nhanh hoặc những nông trại dùng để phun thuốc trừ sâu mà loại lớn nhất có thể mang theo những vật nặng 10 kg, bay với tốc độ 110 km/h.

Học tập kinh nghiệm của phiến quân Houthis tại Yemen, IS cải tiến nó thành drone chiến đấu.  Thời điểm huy hoàng nhất của những drone loại này là năm 2017, mỗi tháng IS tiến hành từ 60 đến 100 cuộc tấn công trên khắp đất nước Syria và miền bắc Iraq, phá hủy ít nhất 56 phương tiện quân sự đồng thời giết chết hơn 100 binh sĩ của cả Iraq lẫn Syria.

Bước qua năm 2018 và kéo dài đến tận ngày nay, drone ngày càng trở nên hấp dẫn với những kẻ chỉ huy IS bởi có nhiều cách để mua, giá mua thấp, độ chính xác cao, khả năng hoạt động linh hoạt, cơ sở hạ tầng để triển khai drone đơn giản, dễ cất giấu, dễ qua mặt hệ thống phòng không.

Theo trang tin Trí tuệ nhân tạo (AL), một drone dân dụng hiện chỉ có giá 650 USD cộng với một số thiết bị để có thể biến chúng thành drone chiến đấu sẽ mất khoảng 300 USD nữa. Điều này hoàn toàn nằm trong tầm tay của IS nếu không kể đến những rào cản do Mỹ và phương Tây đặt ra trong việc mua bán drone dân dụng nhằm chống khủ‌ng b‌ố. Tuy vậy, những kẻ hậu thuẫn cho IS ở một số quốc gia trên thế giới cũng tìm ra cách để vượt qua rào cản này.

Trước đó, năm 2015, để tìm nguồn cung cấp drone, IS lập một tài khoản trên trang Telegram nhằm thu hút những kẻ tiếp tay cho họ. Các dữ liệu do Cơ quan Tình báo trung ương Mỹ (CIA) thu được từ ngày 9/10/2016 đến ngày 30/12/2018 trên trang Telegram cho thấy tổng cộng 524 hình ảnh về những hoạt động của drone IS, bao gồm 298 hình ảnh ghi lại các cuộc tấn công bằng drone và gần 200 hình ảnh trinh sát mục tiêu do drone thực hiện, trong đó cuộc tấn công gây ra hậu quả nặng nề nhất xảy ra vào ngày 24/10/2017, IS đã sử dụng một drone thả 2 khối chất nổ xuống một kho đạn lớn của quân đội Syria nằm trong sân vận động Deir ez-Zor, phá hủy hoàn toàn kho này.

Theo viện Nghiên cứu chiến tranh Mỹ (ISW), chắc chắn những chiếc drone dân dụng, rẻ tiền mà IS sử dụng không thể sánh được với độ tinh vi và sức mạnh sát thương như loại Predator và Reaper của quân đội Mỹ. Tuy nhiên về mặt tâm lý, một drone với quả đạn súng cối 81mm hoặc đạn chống tăng B-41 có bán kính nổ hiệu quả từ 10 đến 15 mét, đủ để giết và làm bị thương hàng chục người sẽ gây ra sự sợ hãi kinh hoàng đối với thường dân nhưng về phương diện quân sự, tác hại của nó tương đối hạn chế.

2. Trở lại với việc IS tự phát triển máy bay không người lái, sau khi thành công với chiếc drone thuộc dự án Ababi, những kẻ lãnh đạo IS đã đưa ra lời kêu gọi các nhà khoa học, các kỹ sư đến những khu vực vẫn nằm dưới sự kiểm soát của họ ở biên giới Iraq và Syria để cộng tác trong các chương trình vũ khí, bao gồm cả drone. 

Vào tháng 3, một nhóm kỹ thuật viên ủng hộ Nhà nước Hồi giáo IS đã sử dụng nền tảng truyền thông xã hội Telegram để thảo luận về cách làm thế nào sử dụng các con chip ở điện thoại thông minh, máy giặt hoặc lò vi sóng…, để phóng tên lửa chính xác vào mục tiêu. Tại tỉnh Ninev, lúc chiếm được một căn cứ của IS, quân đội Iraq phát hiện một xưởng nhỏ, nơi các kỹ sư IS đang thực hiện việc chế tạo drone. Các linh kiện thu được gồm thân, cánh và đầu máy bay bằng sợi thủy tinh, camera thu hình, cảm biến con quay hồi chuyển điều khiển máy bay, bộ giá đỡ và thả đạn súng cối…

Ngoài ra các clip video lưu lại trong một số thẻ nhớ cũng cho thấy drone của IS đã thực hiện nhiều chuyến bay trinh sát mục tiêu là sân bay Al-Tabqa ở phía tây Raqqah, Syria và kết quả của vài vụ tấn công khủ‌ng b‌ố bằng drone. Muharir Al-Ansar Media, một tổ chức truyền thông liên kết với IS gần đây đã công bố một áp phích đe dọa có hình tháp Eiffel, Paris, Pháp với dòng chữ tiếng Anh, “Hãy chờ đợi những điều bất ngờ của chúng tôi”. 

Tấm áp phích cho thấy một thành viên IS khoác một khẩu súng trường đứng trước tháp Eiffel, phía bên trái là một máy bay không người lái mang theo một hộp lớn, có lẽ chứa chất nổ. Dòng chữ tiếng Anh ở phần dưới của áp phích là “Nhà nước Hồi giáo”. Bên cạnh đó, một video dài 44 phút được IS đưa lên mạng gồm nhiều cảnh quay bằng drone, chứng minh sự tiến bộ của Nhà nước Hồi giáo với cuộc thánh chiến, trong đó drone được xem là thành quả nổi bật nhất về cách IS nghiên cứu và phát triển.

Cũng trong video dài 44 phút ấy, người xem có thể thấy một đơn vị đặc biệt gồm các phi công IS điều khiển drone, gọi là Lữ đoàn Baraa bin Malek, hướng dẫn tài xế lái chiếc xe tải hạng nặng chứa đầy chất nổ lao vào một chốt kiểm soát của quân đội Syria trong một vụ tấn công t‌ּự sá‌ּt, hoặc một drone thả đạn B-41 xuống một xe tăng Iraq. Video kết hợp hình ảnh và hiệu ứng âm thanh một cách xuất sắc, làm lóa mắt những kẻ muốn trở thành “chiến binh thánh chiến”.

Ông Shawn Henry, cựu quan chức FBI và cũng là người đồng sáng lập Công ty an ninh mạng Crowdstrike nói: “Bằng các thiết bị điều khiển từ xa mua trên Internet, phi công drone IS đã học được cách trốn tránh hệ thống phòng thủ mặt đất. Họ đã đi tiên phong trong một chiến thuật bất đối xứng nhưng thành công trên chiến trường”. Các quan chức Mỹ thừa nhận có lẽ đây là lần đầu tiên quân đội Iraq gần như bất lực trước những chiếc drone, chỉ bằng một phần rất nhỏ so với kích thước của máy bay chiến đấu Mỹ.

Nicholas Rasmussen, giám đốc Trung tâm chống khủ‌ng b‌ố quốc gia nói trong một phiên điều trần trước Thượng viện Mỹ: “Chúng tôi biết rằng các tổ chức khủ‌ng b‌ố, trong đó có IS đang quan tâm đến việc sử dụng drone. Hai năm trước, nó chưa phải là vấn đề nhưng bây giờ, nó là nguy cơ thật sự”.

Cũng đồng quan điểm khi nói chuyện trước Quốc Hội Mỹ, tướng Joseph F. Dunford Jr., Chủ tịch Hội đồng tham mưu trưởng liên quân cho rằng Lầu Năm Góc chậm đạt được tiến bộ trong việc chống lại drone của Nhà nước Hồi giáo: “Nó tạo ra một thách thức đáng kể, Chúng tôi đã làm tất cả những gì có thể làm ngày hôm nay để đối phó cũng như phát triển các khả năng mà chúng tôi sẽ cần vào ngày mai”.

Một trong những vụ tấn công bằng drone của IS nhằm vào quân đội Syria.

3. Nếu như trước đây, nhà sản xuất xe hơi Nhật Bản Toyota đã phải đối mặt với những câu hỏi từ các quan chức chống khủ‌ng b‌ố Mỹ, rằng làm thế nào IS có được nhiều xe bán tải của Toyota thì người phát ngôn của công ty này cho biết họ đang xem xét lại chuỗi cung ứng ở Trung Đông đồng thời có chính sách ngăn ngừa sản phẩm của họ rơi vào tay bọn khủ‌ng b‌ố hoặc các tổ chức bán quân sự nhưng với IS, việc mua drone dân dụng từ các trang web thương mại là việc khá dễ dàng vì nó có thể nhét gọn trong một ba lô.

Bên cạnh đó, IS còn tích cực tạo ra những drone cho riêng mình nhằm đề phòng nguồn cung đứt gãy nhưng họ cũng gặp không ít khó khăn, chủ yếu là kỹ thuật. Muhammad Hamza, kỹ sư điện tử làm việc trong dự án Ababil khi bị quân đội Iraq bắt đã khai: “Để drone có thể ném bom hoặc thả đạn súng cối, chúng tôi cần có những bộ cảm biến đo chiều gió, tốc độ gió, thiết bị định vị GPS cùng những thuật toán phức tạp để quả bom hoặc quả đạn cối rơi trúng mục tiêu. Kể cả khi mua được, những thiết bị nói trên còn cần phải đồng bộ hóa nhưng người giỏi về lĩnh vực này lại không nhiều…”. 

Vẫn theo Muhammad Hamza, việc chế tạo drone phần lớn dựa vào nguyên mẫu của một máy bay không người lái do Mỹ sản xuất mà IS thu được khi nó rơi xuống phía tây Bir al-Abd, Ai Cập trong một trận giao tranh giữa quân đội Ai Cập và chiến binh IS. Muhammad Hamza nói: “Qua nghiên cứu, chúng tôi biết nó là drone giám sát RQ-20B Puma do Hãng Aero Vironment, Mỹ, chế tạo. Nó được phóng bằng tay, trang bị camera quang điện tử và hồng ngoại cùng hệ thống định vị. Nó có thể hạ cánh trên mặt nước hoặc đất liền với thời gian bay 3,5 giờ”.

Tuy nhiên khi đã chế tạo xong, chiếc drone của IS cất cánh rất loạng choạng và có lúc nó như muốn cắm đầu xuống đất. Điều này chứng tỏ việc lắp đặt con quay hồi chuyển với mục đích định hướng và giữ thăng bằng cho chiếc drone đã không thành công. Hơn nữa, các chuyên gia cho biết IS cũng không có các thiết bị phân tích thời tiết, phục vụ cho việc cất, hạ cánh và chiến đấu.

Theo các thành viên của lực lượng as‌syria chống lại IS ở Syria, tại một khu vực ở Raqqa, họ đã phát hiện một nhà máy chế tạo drone bị bỏ hoang với rất nhiều các bản vẽ thuyết minh bằng tiếng Anh, chứng tỏ trong số những kẻ đang thực hiện dự án Ababil là người nước ngoài. Kết quả xác minh các bản vẽ cho thấy nó là loại drone dài khoảng 0,6 m, rất nhẹ, động cơ hoạt động bằng pin và chỉ mang theo 1 máy ảnh. Vẫn theo các thuyết minh trong bản vẽ, drone nói trên có thể bay với tốc độ 90 km/h, thời gian hoạt động 30 phút, bán kính 30 km.

Một nhân vật bí danh là Macer Gifford, chiến đấu trong hàng ngũ as‌syria nói: “Có thể thấy IS đã đầu tư rất lớn vào drone. Họ cũng có thể thay máy ảnh bằng 200 gam chất nổ mạnh như C4 chẳng hạn và thật đáng sợ khi có đến 100 drone loại này vo ve trên đầu. Khi đó, hệ thống gây nhiễu tần số điều khiển drone làm sao có thể khống chế ngần ấy chiếc cùng một lúc…”.