Quá trình vượt rào cản JCPOA của Iran

Sau khi Mỹ rời bỏ JCPOA vào ngày 8 tháng 5 năm 2018, đúng một năm sau cái gọi là “sự kiên nhẫn chiến lược” để cứu vãn “Kế hoạch hành động chung Toàn diện”, Iran đã bắt đầu phá dỡ những rào cản trong chương trình hạt nhân của nước này.

Trong giai đoạn đầu tiên (tháng 5/2019), Tehran vượt qua những rào cản liên quan đến việc dự trữ uranium và nước nặng được quy định trong “Kế hoạch hành động chung Toàn diện” về chương trình hạt nhân Iran, nước này đã vượt qua trần quy định của trữ lượng uranium nghèo là 300 kg.

Sau đó Tehran đã tuyên bố vào ngày 07/7/2019 về giai đoạn thứ hai của việc giảm nghĩa vụ trong thỏa thuận hạt nhân, làm giàu uranium ở mức mà nước này cho là cần thiết. Sau đó, Iran đã tăng mức độ làm giàu uranium lên 4,5% (thỏa thuận hạt nhân đặt ra giới hạn 3,67%).

Đầu tháng 9, Iran nói họ đã bắt đầu khởi động một số máy ly tâm và tuyên bố không giới hạn bản thân trong lĩnh vực nghiên cứu và phát triển hạt nhân theo các quy định của JCPOA.

Đến giai đoạn 3, Iran đã lắp đặt và bắt đầu sử dụng máy ly tâm tại cơ sở hạt nhân ở Fordo vào ngày 6 tháng 11 năm 2019.

Trước đây, thỏa thuận quy định Iran sẽ thiết kế lại cơ sở hạt nhân Fordo thành một trung tâm sản xuất đồng vị ổn định, không làm giàu uranium tại đó, do đó Natanz vẫn sẽ là cơ sở làm giàu uranium duy nhất của nước này. Sau khi Iran lắp đặt máy li tâm mới, Fordo chính là cơ sở thứ hai.

Được biết, một diễn biến mới có tính chất quan trọng liên quan đến chương trình hạt nhân Iran là vào ngày 27/11 vừa qua đã xảy ra vụ ám sát nhà khoa học vật lý hạt nhân Mohsen Fakhrizadeh – người được coi là “cha đẻ chương trình hạt nhân Iran” - ở gần thủ đô Tehran.

Chính quyền Tehran đã tố cáo Mỹ và Israel đứng sau vụ ám sát này và tuyên bố các biện pháp đáp trả khốc liệt sẽ được đưa ra “vào thời điểm thích hợp”. Bên cạnh đó, Iran dường như trong cơn tức giận và không còn muốn kiềm chế, đã tiến hành những bước đi mới nhằm đẩy mạnh chương trình hạt nhân của đất nước.

Iran đẩy nhanh thông qua dự luật về tăng cường hoạt động hạt nhân

dư luận quốc tế đang chú ý đến một thông điệp quan trọng phát đi từ Tehran ngày hôm qua. Theo đó, các nghị sĩ Quốc hội Iran đã bỏ phiếu ủng hộ đẩy nhanh việc xem xét dự luật về tăng cường hoạt động hạt nhân của đất nước này, tiếp sau là thông điệp do bộ phận báo chí của nghị viện công bố.

Nghị sĩ Iran Nezam al-Din Mousavi cho biết trên trang Twitter cá nhân rằng, việc phê duyệt “dự luật về tăng cường hoạt động hạt nhân”, bao gồm quy định đình chỉ thực hiện giao thức bổ sung về mở rộng quyền tiếp cận của IAEA và cung cấp thông tin về các cơ sở hạt nhân ở nước này, chắc chắn sẽ được xem xét vào hôm 02/12.

Trước đó, nghị viện Iran đã xem xét dự thảo luật với tên gọi “Biện pháp chiến lược về dỡ bỏ trừng phạt” và hôm 29/11 đã quyết định cấp cho dự luật quy chế quan trọng gấp đôi.

Như đã thông báo trước đó, dự luật quy định tăng mức độ làm giàu uranium lên 20% hoặc hơn (loại uranium làm giàu như vậy được coi là đạt đến cấp độ chế tạo vũ khí). Thời điểm hiện tại, Iran đang làm giàu uranium ở mức trên 4,5% thay vì 3,67% như quy định trong giao kèo hạt nhân.

Ngoài ra, chính quyền Tehran cũng dự kiến khởi động máy ly tâm làm giàu uranium IR-2M tại Natanz và lắp đặt máy ly tâm IR-6 tại cơ sở Fordow, trong khi thỏa thuận hạt nhân 2015 (Kế hoạch Hành động chung Toàn diện - JCPOA) xác định nước này chỉ được sử dụng máy ly tâm IR-1 thế hệ đầu tiên.

Dự luật cũng có quy định liên quan đến việc khôi phục lò phản ứng ở Arak theo mức đã có trước thỏa thuận và xây dựng thêm một lò phản ứng khác, còn trong giao kèo JCPOA đề xuất tái thiết kế để sản xuất đồng vị phóng xạ nhưng không ở cấp độ plutonium vũ khí.

Thêm một vấn đề nữa là một trong những phần của dự thảo luật quy định rằng, chính quyền Tehran được cấp quyền từ chối việc tự nguyện tuân thủ Nghị định thư bổ sung cho thỏa thuận bảo lãnh với IAEA (Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế).